ULUYAN MAYMUN ALUATA veya KARAYA
Uluyan maymun», Yeni Dünya' daki maymunların en büyüğüdür. Bu ağır yapılı hayvanın 90 santim uzunluğunda bir vücudu ve cisimleri kavramaya elverişli olan, vücudundan da uzun bir kuyruğu vardır. Başının tepesi yusyuvarlaktır. Yüzü çıplaksa da, çenesinin altında gür bir sakalı vardır.
Uluyan maymun'un dikkate değer uluması:
Evcilleştirilmesi pek zor olan bu aksi huylu maymun, zekâ bakımından geri kabul edilmektedir. Tek dikkate değer özelliği, ormanın içinde hemen 5 kilometrelik mesafelerden duyulabilen kükremeye benzer sesidir. Bu maymun, bu şekilde ses çıkarabilmesini, bir, iki gırtlak kemiğinin değişmeye uğramasından meydana gelmiş olan, ses kutusuna borçludur.
Uluyan maymun, sesini en sık güneş battıktan hemen sonra duyurur. Fakat akşam geç vakit, günün değişik saatlerinde aralıklı olarak ve yağmur yaklaşırken de uluduğunu duyabilirsiniz. Bu ses, bir seri derin homurtu olarak başlar ve başka uluyan maymunların da konsere katılmalariyle gitgide uzayan bir kükreme halini alır. Hayvanlar bazen de bir uluma yarışma girişip bir dişiye birbirlerinden sesçe üstün olduklarını ispat etmeye çalışırlar. Turistlerin duydukları gür ses çok zaman, hislerini ifade eden bir tek ihtiyar erkeğin ulumasıdır. Böylesinin uluması başlar ve birden son bulur.
Uluyan maymun'larda aile hayatı:
Uluyan maymunlar beş veya altı, bazen de yirmi kişilik aile grupları halinde yaşarlar. En hareketli saatleri sabah erken ve akşam olan bu süreler, en yüksek ağaçların tepesinde ağır ağır dolaşırlar. Yiyecek olarak dalların en körpe uçlarını tercih ederlerse de, meyva da yerler.
Belli ve sınırlı bir bölgede barınan bir sürü, başka uluyan maymun klânlariyle karşılaşmamaya çalışır. Bu sürüler pek ender olarak saatte 100 metreden, günde ise 800 metreden fazla yol alırlar. Sürünün başında çoğu zaman ihtiyar bir erkek bulunur. Annelerle yavruları ise kafilenin sonunu meydana getirirler. Öğleyin saat on birle iki arası istirahat zamanıdır.
Uluyan maymun, bütün yıl boyunca ürer. Çiftleşme mevsiminde dişinin belli bir erkeği yoktur. Erkekler de onu başkalariyle paylaşmayı umursamazlar. Anne, yeni doğan yavrusunu karnına asılı olarak taşır. Yavru sonradan annesinin sırtına tırmanır ve ağaçların arasında bu halde yolculuk eder. Durumunu sağlamlaştırmak için bazen kuyruğunu annesininkine doladığı da olur.
Harikulade «maymun zinciri»:
Yeni Dünyafda sık sık ismi gecen, «maymun zinciri» eski hikâyedir. 1720'de Lionel Wafer adında bir seyyah Panama'daki uluyan maymunlar hakkında, iki ağaç tepesi arasındaki mesafe fazla uzun olunca,bazen birbirlerinin kuyruklarına asılarak bir zincir meydana getirdiklerini yazmıştı. Bundan sonra zincir sallanmaya başlıyor ve en uçtaki maymun karşı ağacın bir dalını yakalayınca zincirin geri kalan parçasını da oraya çekiyordu. Maymun sürülerinin nehirleri de bu şekilde aştıkları söyleniyordu. Fakat bu enteresan hikâyenin doğruluğu şüphe götürür.
Buna karşılık uluyan maymunların kuyruklarının kuvveti gerçektir. Büyük tabiat bilgini Charles Darwin bir eserinde, kuyruğundan bir dala asılı olan bir uluyan maytnun'u öldürdüğünü yazmıştı. Fakat hayvan öldüğü halde yere düşmemiş ve Darwin'in, göz koyduğu bu hayvanı alabilmesi için ağacın kesilmesi icap etmişti.
Uluyan maymunların birçok türleri vardır. Bunların arasındaki başlıca fark renklerindedir. Uluyan maymunların çoğu siyah renkteyseler de, bazıları altın tonlu kızıl veya ikisi arası tonlarda olabilmektedir. «Siyah uluyan maymun» un erkeği simsiyah, buna karşılık digisi altınımsı kahverengidir. Bu hayvanların ülkesi, kuzeyde Meksika'dan başlayarak Orta Amerika üzerinden Brezilya'ya, Peru'ya ve Bolivya'ya kadar uzanır.
