Diyabet tedavisinin geleceği
İnsüline bağlı diyabet hastalarının en büyük hayallerinden biri enjeksiyonlardan kurtulmak.
Aslında 80 yıl önce diyabet ölüme yol açan bir hastalıktı. İnsülinin keşfiyle bu sorun sona erdi. Halen tıp dünyasının en büyük hedefi, bir yandan diyabeti tamamen tedavi etmek, diğer yandan kompikasyonların gelişimini engellemek.
Tip 1 ve 2 diyabet tedavisinde şu anda tıp dünyası nerede?
Bugün tip 1 diyabeti olan hastanın ömür boyu insulin kullanmayacağına, yakın bir gelecekte tamamen insülinsiz bir yaşama geçeceğine inanıyoruz. Ancak o güne gelinceye kadar bize düşen görev, çok iyi şeker kontolü sağlayarak diyabete bağlı organlarda gelişebilecek hasarların oluşumunu engellemektir.
Özetle bir yandan kan şekerini çok iyi dengede tutan tedavi yöntemleriyle komplikasyonların gelişimini engellerken, diğer yandan hastalığı tamamen ortadan kaldıracak girişimler sürüyor.
Diyabet önlenebilir mi?
‘Tip 1 diyabeti önleyebilir miyiz?’ sorusunun cevabına henüz olumlu yanıt alınamadı. Şu ana kadar yapılan tüm çalışmalar olumsuzlukla sonuçlandı. Yani tip 1 diyabet önlenebilen bir hastalık değil. Halbuki tip 2 diyabet önlenebilir, geciktirilebilir bir hastalıktır. Eğer bugün yaşadığımız düzensiz, fazla kalorijenik yemek yeme ve egzersiz yapmama tarzımız devam ederse yakın bir gelecekte tip 2 diyabet patlaması olacak. İlaçla tedavi tabii ki değerlidir. Ancak henüz o basamağa gelmeden koruyucu hekimliğin bize sunacağı faydalar çok daha önemlidir.
Hastalığı kronik olmaktan çıkarıp, tamamen tedavi etme yönünde gelişmeler var mı?
Şu anda tip 1 diyabetiklerde yapılmaya çalışılan şey, hastalığı tamamen ortadan kaldırmak. Bunun için suni pankreas ve pankreas adacık nakilleri, kök hücre çalışmaları ve genetik çalışmalar sayılabilir. Tip 2 diyabeti ise tamamen ortadan kaldırmak şimdilik hayal. Bunun için yapılması gereken en etkili yöntem çok basit: Yaşam koşullarını düzenlemek.
Pankreas veya pankreas adacıkları nakli, bir dönem tıp dünyasını heyecanlandırdı.
Her şeyden önce diyabetik her bireye kolayca pankreas ve adacık nakli yapılabilir gibi yanlış bir düşünce var. Nakil yapılacak pankreas veya adacık nereden bulunacak? Nakledildiği vücutta yabancı olarak kabul edilen pankreasa karşı, vücudun göstereceği tepkiyi bastırmak için vereceğimiz ilaçların yaptığı böbrek yetersizliğinden tutun da başka bir dokuda tümör gelişme olasılığına kadar oldukça ciddi sonuçları da söz konusu...
Sadece insülin yapmamak için bu riskleri göze almak kabul edilebilecek bir şey değil.
Pankreas adacık nakli, insülin tedavisiyle kontrol altına alınamayan kısıtlı sayıda hastaya uygulanıyor.
Türkiye’de yapılıyor mu?
Ülkemizde Akdeniz Üniversitesi ve Ege Üniversitesinde pankreas nakli artık yapılıyor. Akdeniz Üniversitesi’nde nakil sayısı 10’a yaklaştı. Pankreas adacık nakli çalışmaları ise deneysel düzeyde ve hayvan çalışmalarında Istanbul Tıp Fakültesi Diyabet Grubu tarafından, Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü’nde sürdürülüyor.
Bir çok hastalık için ışık veren kök hücre nakli ve gen çalışmaları diyabet için ne öngörüyor?
Kök hücreden pankreas adacığı üretme çalışmalarının olumlu sonuçlar verdiğini biliyoruz. İleride umut veren sonuçlar çıkacağını düşünüyorum. Gen çalışmaları ise henüz deneme döneminde.
