Çalıkuşu romanı Birinci Dünya Savaşı öncesinden başlayarak savaşın sonrasına kadar uzanan dönemde yazılmıştır. Roman asıl kahramanı olan Feride'nin başından geçen birtakım olayları anlatmaktadır. Roman kahramanı Feride İstanbul'da Notre Dame Sion'daki öğrenciliği sırasında haraketli, deli dolu,muzip, sürekli ağaçlara tırmanan özellğinden dolayı arkadaşları ona ''çalıkuşu'' adını vermişlerdir. Feride annesini küçük yaşta kaybettiği için anneannesinin yanında kalmaktadır. Dokuz yaşlarındayken de anneannesini kaybetmiştir. Anneannesinin ölümü sırasında babası da İstanbul'da bulunuyordu. Babasının Trablusgarb'tan Arnavutluk'a tayini çıkmıştır. Babası dokuz yaşındaki kızı şehir şehir dolaştırmamak için Feride'yi teyzesinin yanına bırakmak ister. Fakat Feride buna yanaşmayınca onu İstanbul'da özel bir Fransız kolejine yatılı olarak bırakır.
Feride ilk zamanlar okula alıişamaz ve dersleri kötü gitmektedir. Kaldığı okulda arkadaşlarının çoğu yabancı olduğu için onlşarla fazla iletişim kuramamaktadır.
Feride yaz tatillerini teyzesinin yanında geçirir. Yaz tatilinin birinde ağaca çıkmak hevesi nedeniyle başından bir hadise geçer. Tatilde köşke Neriman aadında yirmibeşlik bir dul gelir. Neriman güzel bir kızdır. Feride bunu çekemez ve onu kıskanır. Feride Neriman'ın köşke dadanmasının sebebini anlamıştır. Neriman Feride'nin kuzeni Kamuran'dan hoşlanmaktadır. Kamuran ile Neriman Feride ağaçtayken ağacın altında buluşurlar. Feride bunları izler ve onlara bir oyun yapmak ister. Kamuran ile Neriman tartışmaya başlayınca Feride yaptığı plandan utanıp kendini göstermez. Sonra Kamuran ile Neriman kavga edip ayrılırlar. Neriman'dan ayrılan Kamuran Ferideyle yakınlaşmaya başlar.
Feride'nin sınıf arkadaşları her yaz döneminde olduğu gibi bu yaz da yaşadıkları flörtleri arkadaşlarına anlatırlar. Feride bugüne kadar böyle birşey yaşamadığı için anlatmamıştır ama bu yaz Kamuranla yaşadıklarını sınıfta arkadaşlarını anlatır.
Kamuran sık sık Feride'nin okuluna gidip onu ziyaret etmekte, ona hediyeler almaktadır. Bu durumda Feride hiç tatmadığı duygular içersindedir.
Bİr tatil günü Feride İstanbul'a teyzesinin yanına gider. Feride Kamuran'ın ablası olan Müjgan ile iyi geçinmekte ona herşeyi anlatmaktadır. Feride'de Kamuran'dan hoşlanmaktadır. Teyzesinin isteği üzerine Feride Kamuran'la nişanlanır. Feride nişanlandığı zaman okuluna halen devam etmektedir.
Feride'n,in amcası Kamuran'a Avrupaya gidip orada eğitim görmesinin o ve Feride için daha iyi olacağını söyler. Feride de buna karşı çıkamaz ve Kamuran Avrupaya gider. Kamuran Avrupa'dan geldiğinde Feride'nin okulu bitmiş olacak ve evleneceklerdir.
