İnsansı Maymunların En Zekileri ŞEMPANZE'LER
EKVATOR AFRİKASI'nın «şempanzesi» (Pan), insansı büyük maymunların en zekisidir. Yüzü hareketlidir. Ağzı, dudakları ve gözleriyle insan gibi hislerini belirtir.
Hiddetli bir şempanze hiç de yabana atılacak bir hasım değildir. İri bir erkek 1.50 metre boyunda ve 75 kilo ağırlığmdadır. Gerçi orangutan kadar kuvvetli değildir, ama en kuvvetli adamın bile kolaylıkla hakkından gelir.
Şempanze'nin vücudu sağlam ve kalın yapılı, başı ve kulakları iridir.
Bacakları uzun, ayağı elinden daha kısadır. Başparmağının yapısından ötürü eli cisimleri kavramasına elverişlidir. Şempanze ayakta durduğu zaman, kolları dizlerinin altına kadar iner. İstediği zaman art ayaklarının üzerinde durmasına ve dik olarak yürüyebilmesine karşılık, gene de çoğu zaman dört ayak üzerinde yol alır ve bu arada ellerinin eklemlerine dayanır.
Her şempanze'nin, yerden 7,5 ilâ 9 metre yükseklikteki dallardan örülmüş kendine mahsus bir barınağı veya yuvası vardır. Maymun, topladığı dalları sarmaşıklarla bibirine bağlıyarak şemsiye gibi bir şekil vücuda getirmekte ve kendi, bunun altındaki yatay bir dalda istirahate çekilmektedir. Bu hayvan meyvalar ve sebzelerle beslenir. Bu yiyecekler bir bölgede azahnca, şempanze de başka yere taşınarak, orada kendine yeni bir yuva hazırlar.
Şempanze aileleri:
Erkek şempanze bir ağacı işgal eder, haremindeki dişiler de civardaki başka ağaçlara yerleşirler. Şempanze toplulukları daha ziyade aile gruplarıdır. Tek başına yaşayan şempanzeler de az değildir. Ailenin reisi, eşlerini çalmaya kalkışan yabancılarla dövüşüp onları kaçırır.
Dişi, çiftleşmeden ortalama dokuz ay sonra bir tek yavru doğurur. Anne, yavrusunu ancak bir yaşına girince sütten keser, fakat genç şempanze, yetişkin halinin yarısı kadar olmadan aileden ayrılmaz. Şempanze on veya on ikinci yaşında olgunluğa ulaşır. Normal hayat süresi insanınkinden kısadır ve yirmi beş yılı geçmez. İlk yedi ve sekiz yıldan sonra bu maymuna güvenmemek gerekir. Esaret hayatındaki şempanze'ler yaşları ilerledikçe huysuz olurlar.
Testler, bu maymunun diğerlerinden daha kolay terbiye edildiğini ve daha kolay öğrendiğini göstermiştir. Fakat öğrenemedîği bir şey varsa, o da konuşmaktır. Acaba konuşmaya da kabiliyeti olsaydı, insana rakip olur muydu?
Bilgili bir şempanze:
Peter adında bir sirk sanatkârı şempanze elli altı numarayı peş peşe yapmayı öğrenmişti. Başındaki şapkayı çıkarıyor, bir yere asıyor ve bir masanın önündeki sandalyeye oturuyordu. Katlı bir peçeteyi açıyo ve iki ucunu çenesinin altından geçirerek bağlıyordu. Çatal kullanarak muz dilimlerini ağzına götürüyor ve zevkle yiyordu. Bir şişenin mantarını çıkararak önündeki bardağa içki dolduruyor, sonra tekrar şişenin ağzını kapıyordu.
Peter bundan sonraki numarasında önündeki fincana çay dolduruyor, çaya şeker ve süt katıyor, bu karışımın kaşıkla tadına bakıyor, sonra hepsini içip bitiriyordu. Dudaklarının arasına bir sigara sıkıştırdıktan sonra bir kibrit çakıyor, sigarayı yakıyor, dumanı ağzının kenarından dışarı üfürüyor, sonra da bir tükrük hokkasının İçine tükürüyordu.
Bir başka numarasında Peter diş fırçası ile dişlerini ovuyordu. Aynaya bakarak saçlarını fırçalıyor ve yüzüne pudra sürüyordu. Daha sonra soyunuyor, bir mum yakıyor, yatağa giriyor ve mumu söndürüyordu. Tekerlekli patenlerini ayaklarına geçiriyor ve bu sporun zevkini çıkarıyordu. Hiç öğrenmeden bir bisıklete binmeyi başarmıştı. Sahnede bisiklet üzerinde dolaşırken, seyircilere kasketini sallıyor, bir şişe alıp içindeki içkiyi içiyor, sonunda bisikletten inerek halkın önünde eğiliyor ve ellerini çırpıyordu.
Bu çetrefil numaranın, hangi şempanze'nin olsa sinirlerini bozacağı şüphesizdi. Nitekim meraklıları çok geçmeden Peter"den mahrum kaldılar. Çünkü zavallı yoruldu ve erken öldü
