İnternetin en popüler hizmetlerinden YouTube, evinde parti veren iki gencin çektiği videoları paylaşmanın ne kadar zor olduğunu fark etmesiyle doğdu. Videoyu kaydedeceğiniz formatın seçimi ve onu çevirecek yazılımın bulunması bir yana, onu bir e-posta eki olarak yollayabilmek ya da bir web sunucusuna yükleyip linkini yollamanın zorlukları, karşı tarafta o dosyayı açacak yazılımın bulunup bulunmaması gibi bir dizi engel bile caymak için gayet yeterli.
Bugün YouTube ve benzeri yüzlerce paylaşım sitesi sayesinde sorun olmaktan çıktı. Ancak geri kalan birçok tür için aynı şeyi söylemek zor. Bugün hemen her konuda onlarca farklı format ve onları yaratan ve çalıştıran yüzlerce ücretli, ücretsiz uygulama seçeneği var.
Gelecek endişesi
Bütün bunlar bir yana kullanıcıların kendileri için yedeklediği dosyaların geleceğe uyumsuzluğu da ciddi bir sorun. Dosyaları açabilseniz bile kaydettiğiniz ortamı 10 ya da 20 sene sonra okuyabileceğinizin garantisi de yok. Örneğin şu an hatırı sayılır miktarda bilgi USB bellekler sayesinde giderek unutulmaya yüz tutan disketlerde tutuluyor. Ancak yeni nesil bilgisayarlarda nadiren disket sürücü bulunuyor. Dizüstü bilgisayarlarda artık bir seçenek olarak bile disket sürücü bulabilmeniz imkânsız gibi bir şey. 10 yıl sonra o disketleri takıp inceleyebileceğimiz bir bilgisayar bulmak daha da zorlaşacak. Son disket formatı olan 1,44 inçlik seriden önceki 5 inçlik disketleri okuyacak cihazlar ancak müzelerde kaldı.
Çok daha popüler CD ve DVD yedekleriniyse ayrı bir sorun bekliyor. Plastik disklerin üst yüzeyinde oluşacak küçük bir çizik diskin tamamanın okunmaz hale gelmesine yol açabilir. Hiçbir şey olmasa dahi kaliteli bir plastik diskin ömrü 80 ile 100 yıl arası. Milyarlarca olduğu tahmin edilen bu disklerdeki devasa dosya arşivlerinin bu zaman dolmadan kim tarafından, nereye aktarılacağı da meçhul.
Bilişim dünyasının önündeki zorlu sınavların başında dosya formatları geliyor. Geçmişe yönelik popüler dosya formatlarının çok az bir kısmını bugünün güncel sistemlerinde okuyabiliyoruz. Artık çok daha fazla miktarda dijital dosya üretildiğini düşünürsek bu gerçek gelecekte çok daha büyük bir sorunu tetikleyecek. Uzmanlar bir an önce açık standartlar üstünde anlaşmaya varılmasını salık veriyor.
Bu gerçeğin mağdurlarından birisi olan Britanya Kütüphanesi`nin tahminlerine göre sadece Avrupa sayısal arşivleme sistemlerinin sürekliliği için her yıl 3 milyar avro harcıyor. Britanya Milli Arşivi`nde insanlık tarihine ait 900 yıllık yazılı belge var. Buna ek olarak 580 terabaytlık (580 bin gigabayt) dijital belgeler bulunuyor. Bu da yaklaşık 580 bin ansiklopediye eşdeğer. Ancak bu verinin tamamına yakını artık okunamayan formatlarda arşivlenmiş durumda. Dolayısıyla yeniden elden geçirilerek güncel formatlara çevrilmeleri gerekiyor. Bu da bolca insan, zaman ve para demek.
Açık standartlar
Bu konuda iki farklı girişim var. Biri Office yazılımının içindeki Word, Excel, Powerpoint yazılımlarıyla dijital belgelerde ağırlıklı bir paya sahip Microsoft`tan geliyor. Firma son Office paketinde Open XML adlı yeni bir formatı devreye soktu. XML tabanlı bu dosyayı isteyen her yazılım açıp, okuyup, değiştirebiliyor. Ancak halihazırda aynı amaçla ortaya konmuş Open Document Format adlı bir girişim bu hedefe ulaşmayı başarmışken Microsoft`un ikinci bir ortak format çıkarması tepki topladı.
Son kullanıcılar açısından bakınca eldeki seçenekler ve mevcut arşivler büyüyen ve unutulmak istenen bir sorun yumağı olarak varlığını devam ettiriyor.
