Abdal Musa Sultan , ( .... - .... )
Anadolunun ünlü erenlerinden ve ermislerinden olan Abdal Musa Sultan, ayni zamanda ünlü bir ozan ve düsünürdür. Aslen Horasanli dir. Azerbaycanin Hoy kasabasina gelmis ve bir süre orada yasamis oldugundan, Hoylu olarak taninmistir. Haci Bektas Velinin amcasi Haydar Atanin oglu, Hasan Gazinin ogludur. Kaygusuz Abdal Menkibesine göre Kösre Musa adiyla da anilir. Abdal Musa Sultan, Horasan Erenlerinden ve Hz. Peygamber soyundandir. 14. yy. da yasadigi ve Osmanlilarin Bursayi fethi yillarinda Orhan Beyin askerleriyle savaslara katildigi ve büyük yararliklar gösterdigi tarihi kaynaklarda yazilidir. Haci Bektas Velinin önde gelen halifelerindendir. Payesi sultanlik, mertebesi Abdallik. Pir evindeki hizmet postu ise, Ayakçi Postudur. Bu post Bektasi tarikatindaki on iki posttan on birincisi olup, diger adi Abdal Musa Sultan Postudur. Ayakçilik, Abdallik mertebesidir.Elmali, Tekke köyündeki dergahi, ilk Bektasilerin dört büyük Asitanei Bektasiyan dan biridir. Ancak, Anadolunun inanç cografyasinda seçkin bir yeri, etkin bir gücü olan Abdal Musa Sultan adina daha bir çok yerde makam ve mezarlar yapilmistir. Bir çok yazar ve arastirmaci, Abdal Musa Sultani konu alan arastirmalar yapmislardir. Bazilarina göre, Abdal Musa Sultan; Bursanin fethine katildiktan sonra Manisa, Aydin ve Denizli yöresinde bulunmus, daha sonra da Türkmen ve yörüklerin yogun bulundugu Elmali yöresinde tekkesini kurmustur. Ayrica Denizlide yatan Büyük Yatagan Babadan esinlendigini de belirtmislerdir. Abdal Musa Sultan, Elmali yôresinde kurdugu tekkesinde sayisiz kisiler irsad etmis (uyarmis) ve bunlar arasinda büyük ozanlar yetismistir. Bunlarin en ünlüsü de, Alevi-Bektasi edebiyatin abidelerinden sayilan Kaygusuz Abdaldir. Onunla ilgili olarak Abdal Musa Sultan Velayetnamesinde konu edilen söylenceyi söyledir:Alaiye reyinin oglu Gaybi, Abdal Musaya dervis olup, Kaygusuz adini alinca, babasi oglunu kurtarmak ister. Tekke Beyinin yardimini talep eder. Tekke Beyide Kilagili Isa adli pehlivan yigidini Abdal Musanin tekkesine yollar. Isa, dergaha varir ve kapiya gelinceÇagirin bana Abdal Musayi diye gürler. Ancak, ati ürker ve Isayi sirtindan atar, sürükleyerek parçalar. Tekke beyi bu olaya çok sinirlenir ve ordusuyla harekete geçer. Abdal Musa Sultani yakmak öbek öbek odunlar yigilir. Atesler tutusturulur. Abdal Musa Sultanda üç yüz kadar müridi ile semah ederek yola koyulur... Bu öyle bir gelis ki, onlarla birlikte daglar, agaçlar, kayalar da beraber yürür. Dervisler bir gülbank çekip atese girer. Ates onlari yakmaz, onlar atesi söndürürler. Bu manzarayi gören Kaygusuzun babasi, duruma hayranlikla bakar, Abdal Musanin ellerini öper ve geriye döner. Kaygusuz bu dergahta kirk yil hizmet eder...Abdal Musa Sultanin kerametleri, kendi adi verilen Velayetnamede anlatilir. Abdal Musa Sultan Velayetnamesi, günümüz Türkçesi ile Ali Adil Atalay tarafindan besinci kez olarak yayinlanmistir. Kerametlerinden biri de söyleAbdal Musa Sultan, bir pamuk içine kor halinde bir ates parçasini müridlerinden biriyle, Geyikli Babaya gönderir. Geyikli baba da, ona bir bakraç içinde geyik sütü gönderir. Bu kerametin, yorumu da, hayvanati iradesine baglamak, bitkilere hükmetmekten zordur seklindedir.Sair, düsünür, Horasan ereni Abdal Musa Sultanin keramet ve erdemleri yedi yüzyildan bu yana dillerde söylenir. Antalya, Elmali ilçesine bagli Tekke köyündeki türbesi, 14. yy.da Selçuklu mimarisi örneginde yapilmistir. Tekke hakkinda en önemli bilgiyi 17 yy. da burayi ziyaret eden ünlü gezgin Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde vermistir. Bu bilgilere göre tekkenin kubbesindeki altin alem, bes saatlik yerden görülüyormus. Abdal Musa Sultan sandukasi bas ucunda seyyid oldugunu gösteren yesil imamesi durur. Tekkenin etrafinda bag ve bahçeler uzanir, Misafirhaneler, kiler, mutfak meydanlar gibi bir çok ek binalar varmis. Mutfakta kirk dervis hizmet eder. Meydanin disinda ayrica büyük bir misafirhane bulunur ki, üstü konak, alti ise iki yüz at alacak kadar büyük bir ahirdir. Misafir hiç eksik olmaz.Tekke yapildigi günden beri mutfaginda hiç ates sönmemistir. Tekkenin çok zengin vakiflari vardir. On binden fazla koyunu, bin camuzu, binlerce devesi ve katin, yedi degirmeni ve daha birçok varligi ile üç yüz elli yil önceki Abdal Musa Sultan tekkesinin çok büyük zenginliklere sahip bir kurum oldugunu belirtiyor Evliya Çelebi.Yeniçeri Ocaginin kaldirilmasindan sonra dagitilan tekkeler arasinda Abdal Musa Sultan tekkesi de nasibini almistir. 1829da hükümetçe gönderilen memurlar tarafindan, dergahta mevcut bütün esyalar ve binlerce canli hayvan satilip defteri Istanbula gönderilmistir. Bu hal tekkelerin 1925de kapanmasina kadar yasanmistir. Degisik dönemlerde onarim gören Tekke, zaman içinde yikilmis, günümüzde ise sadece Abdal Musa Sultan türbesi kalmistir. Türbede, Abdal Musa, annesi, babasi, kiz kardesi ile Kaygusuz Abdalin kabirleri bulunmaktadir.
